27 Aralık 1919’da, Gazi Mustafa Kemal, Ankara’ya geldiğinde de Muallim Mektebi’nde Ankaralılara konferans verdi. O konferansta yalnız ülkemizin içinde bulunduğu değil, Avrupa’daki durumu, Mondros ateşkesinden sonraki gelişmeleri anlatıyordu. İstanbul’un işgal altında olduğunu vurguluyor ve kendi stratejisini dile getiriyordu. Ona kucağını açan Ankaralılara, “Durum budur” diyordu.
Burada Mustafa Kemal’in kafasında önemli bir strateji var. Sivas Kongresi’nde zaten bir takım kararlar alınmıştı. 16 Kasım’da Sivas’ta komutanlarla toplantı yaptı. Peki bu toplantının önemi neydi? Savaşta ve Barışta Gazi Mustafa Kemal’i her yönüyle inceleyen, bu konuda çok sayıda kitabı bulunan Siyaset Bilimci Prof.Dr., Hikmet Özdemir, şunları söylüyor:
YER İÇİN ANLAŞAMADILAR
“Kazım Karabekir Paşa, Sivas Kongresi’nde yoktu. Komutanlar toplantısına katıldı. Gazi’nin kafasında, Sivas Kongresi’nde alınan kararlar çerçevesinde bir hareket planı var. Burada yakın arkadaşlarıyla anlaşamadıkları da bir konu var. O da şu: 1919’da yapılan yeni Meclisi Mebusan seçimlerinde arkadaşlarıyla anlaşamadığı konu yeni açılacak meclisin İstanbul dışında toplanmasını istiyor. Çünkü işgal altında bir şehirde meclisin toplanmasının o meclisin sağlıklı kararlar almasını mümkün olamayacağını düşünüyor.
Fakat yakın arkadaşları başta Rauf Bey olmak üzere hiç birini ikna edemiyor. Onlar Meclisi Mebusan toplantısı için İstanbul’a gidiyorlar. İngilizler meclisi basıyor, başta Rauf Orbay olmak üzere o dönemde toplam üst yöneticilerden Şeyhülislam, Genelkurmay Başkanlığı, ordu komutanı, bakanlar 147 kişiyi İngilizler Malta’ya götürdü. Bunları, Sakarya Meydan Muharebesi zaferle sonuçlanana kadar bırakmadılar.”
AHALİNİN EVLADINI ALACAKSINIZ
İstanbul’dan Meclisi Mebusan baskınından kaçabilenler Ankara’ya geldiler. Böylece, ilk büyük hamlesi başarıyla sonuçlanıyor. Meclisi 23 Nisan günü açıyor. Gelenler arasında Halide Edip Adıvar, Adnan Adıvar, gazeteci Yunus Nadi de var. Bir gece, misafirleri gittikten sonra Gazi, Yunus Nadi ile baş başa kalıyor. Yunus Nadi, “Paşam siz ve birkaç arkadaşınız ne diye ısrar ediyorsunuz?” diyor. Gazi Mustafa Kemal, niçin meclisi açmak istediğini şöyle anlatıyor:
“Önce meclis sonra ordu. Ahalinin evladını askere alacaksınız onun elinden vergi alacaksınız. Bunları ancak bir meclis de yapabilirsiniz. Vergiyi nasıl alacaksınız maliye olmazsa, maliye teşkilatını kurmamışsanız? Orduyu nasıl kuracaksınız, nasıl giydireceksiniz? Önce meclis, sonra ordu.” Meclisi açıldıktan sonra ilk yapılan işlere bakıyorsunuz. Haziran ayının hemen ortasında iki cephe kuruyor, iki cephe komutanı atıyor. Batı cephesine sınıf arkadaşı Ali Fuat Paşayı, Doğu cephesine de zaten Erzurum’daki Kolordu Komutanı Kazım Karabekir var. Bunun nedenini Hikmet Özdemir şöyle açıklıyor:
“Bunlar ne için? Savaşa hazırlık için hem işgal altında olan bölgeleri kurtaracaksınız. Doğu’da bir Ermenistan Harekatı var. Taşnakların yönetiminde Ermenistan’da bir bağımsız Cumhuriyet var. Türkiye topraklarına saldırılarını durdurmanız gerekiyor. Kuzeyde de bir Rum Pontus projesi var. Batıda zaten adım adım yaklaşan bir tehlike var. Önce İzmir’i işgal ediyorlar ama sonra adım adım ilerliyorlar. Savaşmak zorunlu. Savaşı, ilk meclis yönetecek. Peki nasıl yönetecek? Bu meclisin bir özelliği daha var. Komutanlar önemli birliklerin komutanları, aynı zamanda meclisin üyeleri. Komutanlar ile diğer meslek gruplarından gelen milletvekilleri birlikte karar alıyor.”
STRATEJİK HAMLE
Atatürk ve kimi nereye getireceğini önceden zaten planlamış. Albay İsmet’i vekil olarak kabineye sokuyor. Yani Genelkurmay Başkanı doğrudan doğruya Genelkurmay Başkanı olarak kabineye giriyor. Yeni kabine, aynı zamanda savaş kabinesidir. İki kolordu dışında bazı yerlerde askeri birlikler var fakat ordunun teşkilatlanması için mali kaynak bulunması gerekiyor. Çerkez Ethem birliklerinin tasfiye edilmesinden sonra düzenli orduya geçişte hızlı adımlar atıldı. Prof. Dr. Hikmet Özdemir, stratejik hamleyi şöyle aktarıyor:
“Şimdi burada Mustafa Kemal’in bir stratejik hamlesi şu: Kurtuluş Savaşı kazanılmıştı. Atatürk, sağ kalan askerleri bir an önce terhis etmek istiyordu. Ancak, İstanbul, Çanakkale hala işgal altındaydı. O zaman İstanbul’un işgalden kurtulması için Barış Anlaşmasının Lozan’ın imzalanması gerekiyor. Atatürk tabii Lozan’da bazı şeylerin hedeflerin gerçekleşmediğini biliyor. Ne gerçekleşmedi, Misak-ı Milli tam gerçekleşti mi hayır yok. Musul- Kerkük orada olmadı. Hatay’ı da orada bırakmak zorunda kaldı, Boğazları da tam kontrol alamadık. Türk askeri boğazlara Montrö ile beraber geçti. Dolayısıyla burada onun şöyle bir strateji izlediğini düşünüyorum mevcut olan yani olumlu şeylerle bu işi noktalamak ve İstanbul’u bir an evvel kurtarmak. İstanbul’u bir an evvel kurtarmanın yolu da Barış anlaşmasından geçiyor. Çünkü uluslararası arenada sizin bir devlet olarak tanınmanız anlamına geliyor Lozan Barış Anlaşması.”
CUMHURİYETE GİDEN YOL
Atatürk, 28 Eylül 1923’te Çankaya köşkünde İsmet İnönü ve bazı arkadaşlarıyla yaptığı toplantıda, “Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz” diyor. O güne kadar devletin adı Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti idi. Anlaşmalar o şekilde yapılıyordu. Meclisin açılmasıyla birlikte devletin adı Türkiye Cumhuriyeti Devleti oldu. Cumhuriyetimizin 100 yıl dönümü için Prof.Dr. Hikmet Özdemir şunları söylüyor:
“Bir cumhuriyetin, ya da bir devletin yüzüncü yılını yaşaması çok güzel bir şey, çok güzel bir duygu. Ben şahsen Atatürk’e, onun bütün silah arkadaşlarına, yol arkadaşı olarak yola çıktıkları, bazılarıyla zaman içinde yolları ayrılan arkadaşlarına, bütün askerlerimize, sivil insanlarımıza müdafaa-i Cemiyeti yöneticilerine bir yurttaş olarak şükranlarımı sunuyorum ve bu cumhuriyete layık olmak için daha fazla çalışmamız gerektiğinden başka bir şey düşünmüyorum.”
